تولید رویان و گیاهان نیم‌گان از گرده پرتو دیده با گاما در خربزه ایرانی

روش گرده پرتوتابی شده موفق‌ترین روش تولید نیم‌گان (هاپلوئید) در گیاهان جالیزی می‌باشد. این پژوهش به‌منظور بررسی اثر شدت‌های مختلف پرتو گاما، نژادگان و مرحله نموی رویان حاصل از روش گرده پرتوتابی شده، بر انگیزش رویان‌های نیم‌گان در چند توده بومی خربزه و دورگه این توده‌ها با رقم‌های خارجی انجام شد. گل‌های ماده گیاهان مادری با گرده‌های پرتوتابی شده گرده‌‌افشانی شدند. 21 تا 25 روز پس از باروری، رویان‌هایی که در مرحله‌های مختلف نموی بودند، از بذرهای حاصل خارج و روی محیط کشت E20A کشت شدند. برای تشخیص و جداسازی رویان‌های انگیزش شده، از روش‌های کشت مستقیم، کشت مایع و روش تلفیقی (کشت مستقیم جنین و کشت مایع) استفاده شد. روش‌های کشت مایع و تلفیقی در افزایش کارایی تولید گیاهان نیم‌گان اثر بسزایی داشتند. نتیجه‌های حاصل از تعیین شدت کارا، نشان داد که در انگیزش بکرزایی و نمو میوه، شدت 550 گری کاراترین شدت پرتو گاما بود، درحالی که شدت‌های پایین‌تر در انگیزش رویان نیم‌گان کارا نبودند. از بین نژادگان‌های مختلف، توده طالبی سمسوری (2/%1) و طالبی ساوه (1/%1) بالاترین درصد نمو رویان به بذر را نشان دادند. برخی از رویان‌هایی که در مرحله نموی قلبی شکل و لپه‌ای بودند، قادر به باززایی گیاهچه شدند. در کل از 274 رویان به‌دست آمده از گرده‌‌افشانی با گرده پرتودیده، 52 گیاهچه بکرزای خربزه باززایی شدند. با توجه به نتیجه‌های به‌دست آمده از این بررسی، رویان و گیاهان نیم‌گان در خربزه به مقدار زیادی زیر اثر شدت پرتو، مرحله رویانی و نژادگان قرار می‌گیرد. با استفاده از روش غیر مستقیم و روش شمارش کروموزمی، نیم‌گان بودن گیاهان به‌دست آمده (12n=x=) تأیید شد.